Podstawy pedagogiczne systemu wychowawczego Montessori opierają się na koncepcji przygotowanego otoczenia oraz pośredniej roli dorosłego, który jest towarzyszem dziecka w jego rozwoju[9]. Zadaniem osoby dorosłej jest organizowanie takiego otoczenia w domu, przedszkolu, szkole, by wspierać indywidualny rozwój dziecka. Otoczenie powinno dostarczać bodźców, „impulsów” odpowiadających wrażliwym fazom i umożliwiających częstą polaryzację uwagi. Przygotowane otoczenie to bogate, odpowiednio zorganizowane, dostosowane do właściwości psychicznych dziecka środowisko wychowawcze, w którym może dokonywać się jego rozwój i aktywność. Wyróżnia się trzy aspekty przygotowanego otoczenia: materialny, społeczny i dynamiczny.
 
     Aspekt materialny przygotowanego otoczenia to:  budynek przedszkolny ( a w nim przestronne, duże, funkcjonalne pomieszczenia), sale (estetyczne i jasne kolory ścian), duże okna, oraz taras jako łącznik z ogrodem oraz jego urządzenie i wyposażenie (lekkie, niskie regały, otwarte półki, łatwe do ustawiania i przenoszenia, łatwy dostęp do wody,  materiał rozwojowy w zasięgu wzroku i ręki dzieci, dużo:

- materiał do ćwiczeń praktycznego życia,
- materiał sensoryczny (zmaterializowana abstrakcja),
- materiał językowym,
- materiał matematyczny,
- materiał do poznawania środowiska przyrodniczo – społecznego („wychowanie    kosmiczne”), w tym materiał do wychowania religijnego.

     Pojęcie wychowanie kosmiczne zostało wprowadzone przez Marię Montessori i oznacza obszar edukacji dotyczący ogólnej wiedzy o Wszechświecie. Wychowanie kosmiczne w swym dydaktyczno-metodycznym programie umożliwia dziecku dostęp do kultury i natury w całościowym ujęciu, tzn. w relacjach, we wzajemnych stosunkach jako poznanie przestrzeni życia i działania. W planie kosmicznym każda rzecz i każda żywa istota ma swoje zadanie do spełnienia. Odkrywanie celu istnienia świata i człowieka jest podstawą wychowania kosmicznego. To odkrywanie wiąże się z ukazaniem dziecku w całości kultury, historii, geologii, biologii i ich związków. Takie całościowe ujęcie przedmiotów można nazwać nauczaniem integralnym. Montessori nie chce dziecku przekazać wiedzy ze wszystkimi szczegółami do zapamiętania i powtarzania, ale pragnie go zadziwić ewolucją świata, w którym szczególną rolę spełniał człowiek wykorzystując swoją  inteligencję, chce zainteresować dziecko pięknem, budową i niezwykłością świata. Pokazuje mu, że zadaniem człowieka jest panowanie nad światem, ulepszanie go, pamiętając i przestrzegając zasady sprawiedliwości i miłości, jako kosmiczne zasady dane przez Boga –Stwórcę[11]. Celem każdego człowieka jest wykonywanie własnego zadania w przekształcaniu świata, i dokończenie dzieła Stworzenia. Człowiek jako istota myśląca, czująca i inteligenta, działając tworzy kulturę, cywilizację. Celem wychowania kosmicznego jest zatem pomoc dziecku w zrozumieniu świata i swojej własnej odpowiedzialności, w odkryciu prawdy o sobie i o rzeczywistości.

 
    Materiał rozwojowy Montessori proponowany jest dziecku zależnie od jego potrzeb i możliwości w strefie jego najbliższego rozwoju zgodnie z koncepcją psychologiczną Lva S. Wygotskiego[12]. Dziecko może jednocześnie być zainteresowane pracą z materiałem w ramach różnych obszarów edukacyjnych i podejmować równoległe działania.

Materiał Montessori spełnia określone, ważne z punktu widzenia pracy dziecka, zasady:

- zasada estetyki – atrakcyjność, zaproszeniowy charakter, materiał powinien przyciągać   uwagę dziecka kolorem, kształtem..., muszą zachęcać do pracy, absorbować, skłaniać do powtarzania ćwiczeń,
 
- izolacja jednej trudności – przejrzysta budowa materiału, ma ukazywać jeden problem do rozwiązania (np. różnicowanie kształtu, wielkości czy barwy), elementy tworzące zestaw różnią się tylko jedną cechą, podczas pracy nic nie może dziecka rozpraszać (na dywaniku lub stoliku rozłożony może być tylko jeden zestaw do pracy), słowa ograniczone do minimum (dziecko uczy się przez doświadczenie),
 
- kontrola błędów – materiał jest tak zbudowany, że dziecko potrafi samodzielnie zauważyć popełniony błąd i korygować go – umożliwia to samodzielną pracę, uniezależnia dzieci od oceny dorosłego; samokontrola prowadzi do budowania poczucia własnej wartości i dokładności działania
 
- zasada ograniczenia materiału – materiał  występuje w pojedynczych egzemplarzach (we wszechświecie nie ma dwóch jednakowych rzeczy), walory wychowawcze – respektowanie potrzeb innych, ustępowanie koledze, ustalanie kolejności pracy z materiałem,
 
- zasada kontynuacji (stopniowanie trudności) – cały materiał jest ze sobą logicznie powiązany, stanowi integralną całość, przechodzenie od materiału konkretnego do coraz bardziej abstrakcyjnego, praca z materiałem przygotowuje do wykonania kolejnych ćwiczeń.